Ruimtereizen zijn ongezond, blijkt uit tweelingonderzoek van de Nasa. Dat heeft gevolgen voor de reizen naar Mars.
Het is een beroemd gevolg van de theorie van Albert Einstein. Een astronaut keert na een verre reis door de ruimte terug op aarde. Voor zijn idee is hij maar een paar maanden weggeweest, maar zijn tweelingbroer, die thuis is gebleven, is een oude man geworden. Wie hoge snelheden bereikt, vertraagt zijn tijd, leerde Einstein. De ruimtereis als verjongingskuur.
De werkelijkheid is prozaïscher. Astronauten reizen niet met de snelheid van het licht en in het internationale ruimtestation (ISS) vliegen ze maar een paar honderd kilometer boven het aardoppervlak. Maar gezondheidseffecten heeft de ruimtevaart wel, blijkt uit een studie die in vakblad Science is gepubliceerd. Alleen is de uitkomst omgekeerd: een astronaut veroudert juist sneller.
Het was een unieke kans die de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie Nasa kreeg. Mark en Scott Kelly zijn tweelingbroers, allebei opgeleid tot astronaut. Maar terwijl Mark werkt op een basis van de Nasa op de aarde, verbleef broer Scott een paar jaar geleden bijna een jaar lang in het ISS. Een heel conglomeraat aan wetenschappers, van diverse Amerikaanse universiteiten en van de Nasa zelf, vergeleek vooraf de fysieke en genetische toestand van Mark en Scott. En lichtte Scott voor, tijdens en na diens reis helemaal door.
Ouderdomskwalen
Het meest opvallend was de verandering van de telomeren, de eindstukjes van de chromosomen. Die van Scott leken in de ruimte te verlengen, maar waren, toen hij weer een tijdje terug op aarde was, juist een stuk korter dan die van zijn broer. Dat duidt op een snelle veroudering en gaat vaak gepaard met ouderdomskwalen als hartproblemen en kanker.
De Nasa tamboert in haar perspresentaties vooral op de uniciteit van het onderzoek. Daar valt over te discussiëren – alsof de Russen met hun jaren in het ISS en daarvoor in de Mir geen ervaring hebben. Bovendien betreft het hele onderzoek slechts één ruimtevaarder. Maar de conclusie die de organisatie aan het onderzoek verbindt, is des te opmerkelijk. “Het toont de robuustheid aan van het menselijk lichaam”, meldt de persverklaring. En: “Veranderingen in genetische expressie zijn normaal voor iemand die onder spanning moet werken.”
Straling
Een commentator in Science is kritischer. De genetische schade van dit ruimteverblijf is misschien beperkt, schrijft deze. Maar het gaat uiteindelijk om het gezondheidsrisico van reizen naar Mars. In dat ene jaar dat Scott in het ISS zat, heeft hij een stralingsdosis opgelopen die vijftig keer groter was dan die van broer Mark. Dat wordt straks fors meer. En dat geldt ook voor andere factoren die de gezondheid bedreigen, zoals de gewichtloosheid, het gebrek aan zuurstof of de ontregeling van de biologische klok. Daar zullen we allemaal maatregelen voor moeten hebben genomen, voor we aan die reis naar Mars kunnen beginnen.
Bron: Joep Engels